باغ نارنجستان قوام شیراز یکی از بزرگترین خانه باغ‌های زیبای شیراز است که از دوران قاجار به یادگار مانده است. این خانه باغ زیبا به دستور خاندان قوام‌الملک در خیابان لطفعلی خان ساخته شده است. عمارتی که به خاطر درختان نارنج بسیاری که دارد از خانه‌باغ قوام‌الملک به نارنجستان قوام‌الملک تغییر نام داده است. نارنجستان قوام درواقع باغی به مساحت 3500 متر مربع است که فقط 940 متر آن را عمارت زیبای این باغ تشکیل داده است. عمارت قوام از دو بخش شمالی و جنوبی تشکیل شده و مجموعه‌ای از اندرونی و بیرونی، حمام، تالار، ایوان و اتاق‌های زیبا است.
مطلب مرتب: فاصله تهران تا شیراز با انواع وسیله نقلیه + نقشه
تاریخچه عمارت نارنجستان قوام
به طور دقیق از سال آغاز و پایان این باغ زیبا اطلاعی نیست اما طبق شواهد به دست آمده از طریق کتیبه‌ها و گچ‌بری‌های داخل بنا، به نظر می‌آید بین سال‌های 1257 تا 1267 هجری شمسی ساخته شده باشد. پس از فوت علی اکبر قوام‌الملک، پسر او علی محمدخان تصمیم گرفت بنایی به نام این خاندان بسازد. اما متاسفانه عمر او نیز به ساخت این عمارت نرسید و نوه علی اکبر، محمدرضا خان قوام‌الملک این مسئولیت را به عهده گرفت.
نارنجستان قوام برای که بود؟
در زمان حکومت زندیه شخصی بود به نام حاج ابراهیم خان کلانتر اعتمادالدوله شیرازی که به لطفعلی خان زند خیانت کرد. ماحصل این خیانت، به تخت نشستن آقا محمدخان قاجار و پایان سلطنت زندیه بود. آقا محمدخان قاجار که این سلطنت را مدیون حاج ابراهیم خان کلانتر بود، تصمیم گرفت حکومت شیراز را برای جبران به او بدهد. حاج ابراهیم خان کلانتر هم از فرصت استفاده کرد و تمامی اعضای خانواده و فامیل را از کوچک تا بزرگ در راس مقام‌های حکومتی قرار داد.
تا زمان فتحعلی شاه قاجار این روند ادامه داشت تا اینکه کودتا شد و شاه این موضوع را از چشم خاندان حاج ابراهیم دید. سپس دستور قتل تمامی اعضای خاندان حاج ابراهیم را صادر کرد به جز علی اکبر، یکی از پسران حاج ابراهیم که در بستر بیماری بود. پس از مدتی علی اکبر از بیماری کشنده‌ای که به آن مبتلا بود نجات یافت و تنها بازمانده خاندان حاج ابراهیم شد.
در همین زمان بود که فتحعلی شاه سفری به شیراز داشت و طی این سفر با علی‌اکبر ملاقات داشت. شاه متوجه شد ستم بزرگی در حق خاندان حاج ابراهیم کرده است و برای جبران، به علی اکبر لقب قوام‌الملک داد. پس از آن نام او به علی اکبر قوام الملک اول تغییر داده شد و والی شیراز شد. اما هنوز برای ساخت عمارت نارنجستان قوام اقدامی نشده بود.
دیدنی های باغ نارنجستان قوام
خانه باغ نارنجستان قوام از چند ساختمان و یک باغ با بی‌شمار درخت نارنج تشکیل شده است. ساختمان‌هایی که در بخش‌های شمالی، شرقی و جنوبی قرار گرفته‌اند و هر کدام به نوعی به هویت این باغ اضافه کرده‌اند. بخش شمالی درواقع همان عمارت اصلی است که ایوان آن دو ستون زیبا دارد. این قسمت از عمارت محل اقامت حاکم و برگزاری مراسمات تشریفاتی بوده است. قسمت جنوبی عمارت نیز از 4 اتاق در قسمت جنوب شرقی و غربی تشکیل شده که محل اقامت خدمه بوده است.
ورودی و حیاط اصلی باغ
ورودی باغ نارنجستان قوام از دیوارهای آجری و در چوبی منبت‌کاری از جنس ساج تشکیل شده است. در دو طرف در از سکوهایی از جنس سنگ قرار گرفته است که طرح دو سرباز قاجار، روی آن حجاری شده است. در قسمت بالایی در ورودی نیز کتیبه‌ای از جنس سنگ مرمر صورتی رنگ قرار دارد که تاریخ احداث باغ نارنجستان قوام به سال 1305 قمری همراه با آیاتی از قرآن بر روی آن حک شده است.
پس از گذر از ورودی، به یک حیاط بزرگ و زیبا با درخت‌های نارنج زیبا می‌رسید که از دوران قاجار تا به الان تغییر نکرده است. حیاطی بزرگ با درختان بی‌شمار و حوض سنگی باریکی که شما را به سمت ایوان عمارت هدایت می‌کند. در حوض وسط حیاط از آب‌نماهایی با اشکال هندسی استفاده شده و تمام مسیر حوض تا عمارت را باغچه کوچکی با گل‌های رنگارنگ تشکیل داده است.
تالار اصلی خانه
از ورودی و حیاط که گذر کنید و رد حوض باریک وسط حیاط را دنبال کنید، به عمارت اصلی نارنجستان قوام با ایوان باشکوه آن می‌رسید که دو ستون مرمری آن را نگه داشته‌اند. در این قسمت شاهد تزئینات زیبا و چشم‌نوازی هستید که بازتابی از هنر دوران قاجار است. عمارت اصلی باغ از دو طبقه و یک زیرزمین تشکیل شده است که ایوانی بزرگ زینت‌بخش آن است.
به طور کلی این عمارت 20 اتاق دارد که تمامی آن‌ها به یکدیگر راه دارند؛ البته به جز قسمت شرقی عمارت که از این قضیه مستثنی است. جالب است بدانید که زیرزمین این عمارت جایی برای نگهداری اسلحه، انبار نگهداری از حبوبات، عرقیجات و برنج بوده است.
ایوان عمارت
یکی از شگفت‌انگیزترین قسمت‌های باغ نارنجستان قوام، ایوان عمارت اصلی است که هنرنمایی قاجاری را در آن مشاهده می‌کنیم. ایوان عمارت با دو ستون استوانه‌ای سنگی از جنس مرمر تشکیل شده که رو به حوض و حیاط قرار گرفته است. بر روی آن‌ها سرستون‌هایی مقرنس‌کاری شده قرار گرفته که زیبایی ایوان را چند برابر کرده است. نقاشی‌ها، آینه‌کاری‌ها، کنده‌کاری‌ها و عظمت ایوان چشم هر بیننده‌ای را مجذوب می‌کند.
ایوان عمارت مملو از نقاشی‌های درهم‌تنیده گل و بوته، حیوانات و مناظر زیبا با هنرنمایی لطفعلی خان نقاش، صورتگر و مینیاتوریست دوران قاجار است. حاشیه سقف نیز با کاغذ دیواری و عکس کاغذهای رنگی است که در آن زمان به تازگی وارد ایران شده بود. بر روی دیواره‌های ایوان نیز طرح‌هایی از سربازان هخامنشی و مبارزه موجودات افسانه‌ای به شکلی متقارن حجاری شده است. در قسمت شاه‌نشین ایوان نیز آیینه‌کاری مسحورکننده به کار رفته است که ظرافت آن بسیار چشم‌نواز است.
مطلب مرتبط: جاهای دیدنی شیراز | بازدید از مهد باغ های اسرارآمیز تاریخی + آدرس و عکس
بازدید از باغ نارنجستان قوام شیراز
در اینکه بهترین زمان بازدید از شیراز، فصل بهار و به خصوص ماه اردیبهشت است هیچ شکی وجود ندارد. اما این زمان مشکلات دیگری مانند شلوغی و معطلی طولانی مدت را نیز به همراه دارد. اما به هر حال، بهترین زمانی که می‌توانید از باغ نارنجستان قوام شیراز دیدن کنید، اردیبهشت رویایی است. در این فصل و ماه، درختان نارنج شکوفه داده‌اند و فضای باغ مملو از بوی دل‌انگیز بهارنارنج است.
برای بازدید از باغ نارنجستان قوام شیراز به جز ایام سوگواری و تعطیلات رسمی، از ساعت 8 صبح الی 21 شب می‌توانید دیدن کنید. هزینه بلیط باغ نارنجستان قوام شیراز برای ایرانیان بازدیدکننده 5 هزار تومان و برای گردشگران خارجی 50 هزار تومان است. آدرس این باغ شیراز، خیابان لطفعلی خان زند، نرسیده به خیابان زینبیه (فلکه الغدیر) است.
