سیزده بدر سیزدهمین روز از فروردین ماه و از جشن‌های نوروزی ایرانیان است. در گاه‌شمارهای رسمی ایران، این روز از تعطیلات رسمی محسوب می‌شود و ایرانیان این روز را در طبیعت سپری می‌کنند. در این مقاله از سفرانه قصد داریم به سیزده بدر، سنت طبیعت گردی ایرانیان به صورت تاریخی بپردازیم.
جشن سیزده بدر
سیزده بدر از جمله جشن‌های ایرانی است که مردم ایران از هر قوم و نژادی آن را در دامان طبیعت جشن می‌گیرند. در این روز مردم بصورت دسته جمعی و خانوادگی از خانه خارج می‌شوند و تا پایان روز در میان طبیعت به شادی و تفریح و پایکوپی می‌پردازند. مردم هر شهر و قومی با توجه به سنت و فرهنگی که در این روز دارند، خوراکی را آماده می‌کنند و در کنار همدیگر آن را میل می‌کنند.
مطلب مرتبط: چهارشنبه سوری و سنت شهرهای مختلف ایران
تاریخچه سیزده بدر
سیزده بدر بعنوان یک جشن از سالیان دور در میان ایرانیان مرسوم بوده است. جالب است بدانید که این جشن تنها در میان ایرانیان برپا نمی‌شود، بلکه کشورهای جمهوری آذربایجان، افغانستان، تاجیکستان و در اقلیم کردستان این روز را با اسامی گوناگون اما به همین شکل جشن می‌گیرند. در رابطه با جشن سیزده بدر روایت‌ها و تفسیرهای گوناگونی وجود دارد.
ایرانیان باستان در آغاز سال نو پس از دوازده روز جشن گرفتن و شادی کردن که به یاد دوازده ماه سال است، روز سیزدهم نوروز را که روز فرخنده‌ای است به باغ و صحرا می‌رفتند و شادی می‌کردند. در حقیقت این روز و سیزده بدر جشنی برای پایان دوره نوروز بوده است. در روایت‌های دیگری از سیزده بدر چنین آمده است که سیزده بدر، سنت طبیعت گردی ایرانیان باستان به مناسبت پیروزی ایزد باران بر دیو خشکسالی اپوش بوده و این آیین از پیش از زرتشت مرسوم بوده است.
سیزده بدر در میان کشورهای مختلف
همانطور که در بخش بالا به این نکته اشاره شد، سیزده بدر، سنت طبیعت گردی ایرانیان نیست و بسیاری از کشورهای همسایه این جشن را به صورت‌های مختلف برپا می‌دارند. در ادامه به برپایی این جشن در میان اقوام و کشورهای مختلف می‌پردازیم.
سیزده بدر در میان مردم تاجیکستان
شاید برایتان جالب باشد بدانید که جشن سیزده بدر به جزء ایران در کشورهایی مختلف آسیای میانه نیز برگزار می‌شود. جشن روز 13 فروردین در میان تاجیکان فارسی زبان که سالیان زیادی زیر سلطه نظام شوروی سابق بودند، بیش از دو دهه است که دل به آیین‌های نیاکان از جمله نوروز باستانی بسته‌اند.
امروزه مردم تاجیکستان همراه با ایرانیان و دیگر فارسی زبانان، نوروز را به‌عنوان یک جشن ملی برپا می‌دارند و در روز سیزده بدر به شیوه‌های گوناگونی از جمله اسپند دود کردن و آب پاشیدن به یکدیگر آن را جشن می‌گیرند.
سیزده بدر در میان مردم افغانستان
مردم افغانستان، به‌ویژه کابل، هرات و مزارشریف روز سیزدهم نوروز خانه‌های خود را ترک کرده و دسته دسته به دامان طبیعت پناه می‌برند. آنها معتقدند که با این کار بدی‌ها را در دامان طبیعت رها کرده و سال خود را با خوبی و خوشی آغاز می‌کنند. در این روز زنان ضمن پختن غذا موسیقی گوش می‌دهند و داستان تعریف می‌کنند.
سیزده بدر در میان مردم جمهوری آذربایجان
مردم جمهوری آذربایجان سنت‌ها و آیین‌های بسیاری دارند که مشابه ایرانیان است. سابقه پیوند دیرینه فرهنگی و قومی مردم ایران و جمهوری آذربایجان یکی از دلایل نزدیک بودن این جشن‌ها و برخی فرهنگ‌ها بوده است.
در جمهوری آذربایجان مردم نوروز را مانند ایرانیان جشن می‌گیرند اما جالب است بدانید که جشنی با عنوان سیزده بدر ندارند. با توجه به ایرانی‌هایی که در این کشور حضور دارند و همچنین افرادی که اقوام منطقه آذربایجان در ایران هستند، این سنت چند سالی است که پا گرفته و اجرا می‌شود.
سیزده بدر در میان مردم اقلیم کردستان
مردم اقلیم کوردستان نیز مانند اقوام کورد ایرانی جشن نوروز و چهارشنبه سوری و سیزده بدر را جشن می‌گیرند. اقوام کورد در این روز صبح از خانه خارج می‌شوند و بصورت دسته‌جمعی همراه با اقوام و نزدیکان خود به طبیعت اطراف محل سکونت خود می‌روند. در این روز دشت‌ها و کوه‌های محل سکونت کوردها مملو از خانواده‌هایی می‌شوند که در کنار هم این روز را جشن می‌گیرند.
مراسم و آیین‌های روز سیزده بدر در میان اقوام ایرانی
- سپری کردن روز در طبیعت
- سبزه گره زدن
- سبزه به رود سپردن
- خوردن کاهو همراه با سکنجبین
- پختن خوراک‌های گوناگون به ویژه آش رشته
- پرتاب کردن 13 سنگ به داخل رودخانه
مطلب مرتبط: جشن تیرگان | نوید تابستان و بزرگداشت آب در ایران باستان
روز سیزده نوروز در تقویم ایرانی با نام روز طبیعت تعطیل رسمی است. جالب است بدانید که این روز بصورت رسمی در سال 1347 با عنوان سیزده بدر تعطیل اعلام شده بود و بعد از انقلاب به روز طبیعت تغییر پیدا کرد. این روز در میان جشن‌های جمهوری اسلامی ایران جزء جشن‌های ایرانی محسوب می‌شود. سیزده بدر در میان اقوام مختلف ایرانی به شکل‌ها و روش‌های گوناگون اجرا می‌شود.
آیین و مراسم شما برای این روز به چه شکل است؟ شما این جشن را به چه صورت برپا می‌دارید؟
