جشن آبانگاه یکی از جشن‌های ایران باستان است که در 10 فروردین هر سال در میان ایرانیان باستان و به‌خصوص زرتشتیان مرسوم بوده است. این جشن از جمله جشن‌هایی مانند: نوروز، مهرگان، جشن‌های آتش، گاهنبارها، آبانگان و فروردگان است. جشن آبانگاه به مناسبت باران و آب در دهم هر ماه در جهت ستایش ایزد آب در میان مردم برگزار می‌شده است.
روز دهم فروردین هر سال به نام ایزد باران و برای این ایزد بانو ایرانیان باستان جشن می‌گرفته‌اند. در این مقاله از سفرانه با پرداختن به جشن آبانگاه و خواستگاه آن به معرفی دقیق آن می‌پردازیم.
مطلب مرتبط: جشن تیرگان | نوید تابستان و بزرگداشت آب در ایران باستان
جشن آبانگاه چرا برگزار می‌شود؟
آب و باران همواره از جمله عناصر مقدس ایرانیان باستان به شمار می‌رفته، چنانچه در تقدیس این عنصر حیاتی الهه‌ای را موکل آن قرار داده و برای آن جشنی برگزار می‌شده است. موکل آب و الهه باران آناهیتا، ایزد آب‌های روان و ایستا، رودها، دریاها و چشمه‌ها محسوب می‌شود. این جشن با توجه به این که در روزهای ابتدای سال نو برگزار می‌شده از جشن‌های نوروزی محسوب می‌شود.
لازم به ذکر است که جشن آبانگاه با آبانگان که در آبان ماه برگزار می‌شده متفاوت است و نباید به اشتباه این دو را یکی دانست. جشن آبانگاه به این دلیل برگزار می‌کردند که نخستین آبانروز سال بوده و آغازی بر باران‌های سال جدید و فراوانی در ماه‌های آینده خواهد بود.
مطلب مرتبط: مراسم و زمان گلابگیری کاشان + تاریخچه این مراسم
اهمیت آب و باران برای ایرانیان
با توجه به این مثال معروف که آب مصادف است با آبادانی، همواره اولین تمدن‌ها در هر گوشه از جهان در کنار و نزدیک سرچشمه آب‌ها، رودها و دریاها تشکیل شده‌اند. ایرانیان نیز مانند همه تمدن‌های تاریخی دنیا در ابتدا در کنار رودها، چشمه‌ها و دریاچه‌ها ساکن شدند. با توجه به اینکه کشور ما در یک اقلیم تقریبا خشک و نیمه خشک قرار گرفته، همواره مشکل کمبود آب و تقاضای باران برای پر‌ثمر شدن محصولات وجود داشته است.
با توجه به این امر ایرانیان ایزد بانویی را برای این عنصر حیاتی و مقدس خلق کردند و نام آن را الهه باران و آب، آناهیتا نامیدند. اهمیت آب برای ایرانیان در دوره ساسانیان به‌اندازه‌ای بود که باعث احداث معابد بسیاری برای این الهه در سراسر کشور شد.
مطلب مرتبط: چهارشنبه سوری و سنت شهرهای مختلف ایران
نحوه برگزاری جشن آبانگاه
متاسفانه جشن آبانگاه امروزه در میان ایرانیان برگزار نمی‌شود و تقریبا جزء جشن‌های غیرمرسوم به شمار می‌آید. این جشن در میان زرتشتیان و ایرانیان باستان با نام آبان روز از فروردین در گاهشمارها ثبت شده و از جمله مراسم این روز آب پاشی به یکدیگر است. دلیل این آب پاشی نوعی نوید و انتظار برای باراش باران است. جالب است بدانید که امروزه این آیین با نام‌های دیگر در کشورهای مختلفی مانند ایتالیا و اسپانیا برگزار می‌شود.
جشن های ایران باستان
ایرانیان باستان در ادوار تاریخی همواره جشن‌های گسترده‌ای را برگزار می‌کردند. چنانچه بخش قابل توجهی از این مراسم‌ها را جشن‌های ماهانه و گاهنبار تشکیل می‌داده است. در تقویم ایران باستان هر روز نامی داشت و هم نام شدن یک روز و یک ماه سبب برگزاری جشن ماهانه در آن روز می‌شده است. از همین‌رو هر ماه جشن مخصوص به خود را داشت که جشن آبانگاه اولین جشن از جشن‌های ماهانه بوده است.
هدف از برگزاری جشن‌ها و آیین‌های ایران باستان نزدیک شدن افراد جامعه به یکدیگر و ایجاد همبستگی و همکاری بوده است. جالب است بدانید که در میان ایرانیان باستان بیش از 100 جشن برگزار می‌شده است.
مطلب مرتبط: جشن خردادگان | آئین کهن ایرانی در پاسداشت آب و آبادانی
جشن آبانگاه نیز همانند دیگر جشن‌های کهن ایرانیان باستان از جمله جشن‌های زرتشتیان و به‌عبارتی جشن دینی محسوب می‌شود، چنانچه جشن‌های کهن ایرانی به دو دسته جشن‌های ملی و دینی تقسیم می‌شوند. از جمله جشن‌های ملی ایرانیان می‌توان به نوروز، مهرگان و سده اشاره کرد.
